Perfectionisme is niet perfect
Perfectionisme wordt vaak gezien als iets goeds: 'nooit voor een zesje gaan'; 'altijd het beste resultaat willen'. Als er bij sollicitatiegesprekken gevraagd wordt naar een slechte eigenschap dan noem je je perfectionisme omdat dit vaak toch stiekem gezien wordt als een kwaliteit.
Naar mijn mening is perfectionisme echter iets wat jezelf en je omgeving erg in de weg kan zitten. Dat zie ik ook in mijn praktijk: mensen die vastlopen in hun eigen perfectionisme en verlangen naar een vrijer en meer ontspannen manier van leven. Perfectionisme is wat mij betreft iets anders dan gedreven en leergierig zijn. Ik zie perfectionisme niet als gedrag of eigenschap maar als een manier waarop je naar jezelf kijkt. Het is een kritische innerlijke stem; het gevoel dat het nooit goed genoeg is.
Jonge generaties worden steeds perfectionistischer, blijkt uit onderzoek. Ook prestatie druk, faalangst en imposter syndroom zijn veel voorkomende verschijnselen in huidige samenleving. Een zorgelijke ontwikkeling wat mij betreft en reden om wat dieper op dit onderwerp in te gaan.
In deze blog meer over soorten perfectionisme, oorzaken en valkuilen van perfectionisme en tips over omgaan met perfectionisme.
Soorten perfectionisme
Onderzoek van Hewett en Flett (1991) over perfectionisme onderscheidt 3 soorten:
perfectionisme gericht op jezelf: onrealistisch hoge standaarden hebben voor jezelf. Moeite hebben met fouten maken. Gemaakte fouten blijven nog lang hangen.
perfectionisme gericht op anderen: onrealistische standaarden voor anderen. Veel controle willen houden; streng zijn.
sociaal perfectionisme: perfectie plaatje. Altijd willen voldoen onrealistische verwachtingen van de buitenwereld. Deze vorm is echt een trend in de huidige samenleving waarin competitie en prestaties is meer en meer de norm zijn: al op de lagere school worden jaarlijks Cito-toetsen gemaakt. Op sociale media staan alleen de mooiste plaatjes; voor falen en fouten is geen plek.
Valkuilen bij perfectionisme
Natuurlijk is er niks mis met je best doen, gedreven zijn, de lat hoog leggen of willen winnen. Perfectionisten hebben vaak grote gedrevenheid, zijn nauwkeurig, verantwoordelijk en ambitieus. Mooi zou je zeggen, maar er zijn ook valkuilen:
stress
geen fouten durven/willen maken
gemaakte fouten blijven lang hangen
niet kunnen genieten (van succes)
kritisch zijn op zichzelf en anderen
uitstelgedrag
faalangst
moeite hebben met iets afmaken
focus op wat niet goed gaat
moeite met delegeren en loslaten
dingen over doen die anderen al hebben gedaan
moeite hebben met tevreden zijn
Het grootste nadeel van perfectionisme wat mij betreft is dat het je ervan weerhoudt dingen te ondernemen omdat je geen fouten te durft te maken en je daarmee jezelf een kans op groei en ontwikkeling ontneemt. Ook vanuit maatschappelijk oogpunt moet je dit niet willen: innovatie gaat altijd ook gepaard met fouten maken. Daarnaast zijn perfectionistische neigingen gekoppeld aan veel voorkomende klinische problemen zoals angst en depressie.
Zorgelijke ontwikkeling
Uit onderzoek van Curran en Hill blijkt dat alle vormen van perfectionisme zijn toegenomen onder jongeren; vooral het 'social perfectionisme'.
Meerdere trends liggen hieraan ten grondslag, zoals de invloed social media: 'fouten' liggen meteen op straat en het perfecte plaatje van anderen doet lijken alsof zij nooit een fout maken en perfecte leven maakbaar is. Ook zijn wij in onze samenleving constant bezig prestaties te koppelen identiteit. We beoordelen mensen op hun baan, opleidingsniveau, uiterlijk etc.
Oorzaak perfectionisme
Perfectionisme gaat eigenlijk niet over iets perfect willen doen maar heeft vaak een diepere oorzaak: angst voor afwijzing door je ouders, angst voor ruzie, gezien willen worden door je ouders etc. In je jeugd heb je geleerd dat goede cijfers of voldoen aan verwachtingen van je ouders je iets/ aandacht oplevert en minder goed gedrag je eenzaam of kwetsbaar maakte. Een naar gevoel/ nare situatie is een trigger naar de drang perfect te zijn om zo de pijn /angst te verzachten.
Perfectionisme in een leidinggevende functie
In deze blog nog even specifiek aandacht voor perfectionisme op de werkvloer en in het bijzonder in leidinggevende functies omdat ik de gevolgen hiervan veel tegenkom in mijn werk als coach.
Kenmerkend voor perfectionistische leidinggevenden:
je hebt de neiging om medewerkers snel te wijzen op wat ze fout doen of nog niet helemaal goed doen,
je bent teveel bezig met details en dat past niet bij je functie van leidinggevende,
je frustreert jouw medewerkers omdat ze het gevoel krijgen dat het toch nooit goed genoeg is,
je creëert een werksfeer met weinig vertrouwen,
je hebt meer oog voor de taak dan de relatie.
Herken je jezelf hierin? Wil je hiermee aan de slag? Daarmee doe je jezelf en je medewerkers een groot plezier.
Tips en coaching
Heb je zelf last van je perfectionisme of heeft je omgeving er last van? Samen met een coach kan je hiermee aan de slag. Je leert om milder te zijn en meer te ontspannen in delegeren. Dit is niet van de een op de andere dag gedaan. Als coach loop ik met je door de volgende stappen: samen dieper kijken naar je triggers uit je jeugd. Het herkennen van triggers. Inzichten in je eigen gedrag en daarmee ook de wens om te veranderen. Oefenen met ervaren dat fouten maken mag. Durven kwetsbaar te zijn. Zien dat dat juist moedig en verbindend is (dus juist tegenovergesteld effect van afwijzing). Tot slot: oefenen, oefenen, oefenen.
Leerdoelen in een coachtraject bij mij zijn:
meer mogen loslaten
leren relativeren en dingen in juiste proportie zien
bewustwording van triggers en gedrag
zelfcompassie oefenen en plek geven in je systeem
leren van fouten
bewustwording van je eigen rol hierin
Wil je zelf (eerst) aan de slag hiermee?
Een goed begin om zelf mee aan de slag te gaan:
Imperfectie omarmen: mild zijn voor jezelf als tool /manier om ervan af te komen.
Dankbaarheid: bewust dagelijks opschrijven waar je dankbaar voor bent. Bewust genieten van kleine dingen. Bewust omarmen van fouten.
Boekentip: ‘De moed van imperfectie’ van Brené Brown.
Tot slot voor ouders: bewust zijn van je rol/invloed als ouder hierin naar je kinderen: waken voor (alleen maar) prijzen als iets je kind iets goed heeft gedaan.